ปัญหาที่ ๑๗ พระพุทธเจ้ากระทำกิจ ที่ยากจะกระทำได้ (อรูปววัตตภาวทุกกรปัญหา)
พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร พระพุทธเจ้าทรงกระทำกิจซึ่งยากที่จะกระทำได้”
พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “กิจคืออะไรเธอ”
น: “ขอถวายพระพร คือพระดำริหรือความคิดซึ่งเกิดขึ้นในขณะหนึ่ง ๆ พระพุทธองค์ ทรงสามารถกำหนดไว้ว่า นี่ผัสสะ (การกระทบ) นี่เวทนา (ความรู้สึก) นี่สัญญา (ความจำได้) นี่เจตนา นี่จิต ซึ่งนับว่าเป็นเรื่องที่ยาก”
ม: “เธอจงเปรียบให้ฟัง”
น: “เหมือนเราวักน้ำขึ้นมา แล้วจะพึงแยกน้ำนั้นออกด้วย ใคร่จะรู้ว่าส่วนไหนไหลมาจากแม่น้ำสายไหน ดังนี้จะสามารถทำได้หรือ”
ม: “ยากที่จะกระทำได้”
น: “ขอถวายพระพร นี่เป็นอย่างนั้นเหมือนกัน การที่พระพุทธองค์ทรงสามารถกำหนดเขตของจิตที่ดำเนินอยู่ในขณะหนึ่งๆ ได้เช่นนั้น ก็เพราะพระองค์มีพระสติสัมปชัญญะรู้สึกพระองค์อยู่ทุกๆ ขณะจิต
เพราะฉะนั้น เมื่อมีอะไรผ่านมาพระองค์จึงทรงกำหนดได้ว่า นี่เป็นผัสสะ นี่เป็นเวทนา นี่เป็นสัญญา นี่เป็นเจตนา นี่เป็นจิต”
ม: “ละเอียดแท้”
จบอรูปววัตตภาวทุกกรปัญหา
ปัญหาที่ ๑๘ พระเจ้ามิลินท์ตรัสรับอาสา กับพระนาคเสน (ทุกกรปัญหา)
ระหว่างที่พระเจ้ามิลินท์ตรัสปุจฉาวิสัชนากับพระนาคเสนอยู่นี้ เวลาล่วงมาถึงเที่ยงคืน ครั้นเห็นสมควรแก่เวลา จึงตรัสสั่งให้เอาผ้ากัมพลมาถวายพระนาคเสนแล้วตรัสปวารณาว่า “นับแต่วันนี้ข้าพเจ้าขอถวายอาหารบิณฑบาตแก่เธอเป็นนิตย์ และเธอต้องการสิ่งใดก็ขอให้เรียกเอา”
พระนาคเสนทูลว่า “อาตมภาพพอเลี้ยงชีพแล้ว”
ม: “ข้าพเจ้าก็ทราบอยู่ แต่ที่กระทำเช่นนี้ก็เพื่อกันความนินทาด้วยว่า อาจจะมีคนติเตียนได้ว่า พระนาคเสน ทำให้พระเจ้ามิลินท์เลื่อมใสแล้ว ไม่เห็นได้อะไร หรือเพื่อกันเขาติเตียนข้าพเจ้าว่าพระมิลินท์เลื่อมใสต่อพระนาคเสนแล้ว ไม่เห็นทรงกระทำอาการของผู้เลื่อมใส อาศัยเหตุนี้แลขอเธอจงรับปวารณาของข้าพเจ้าเถิด”
น: “ถ้าเช่นนั้นอาตมภาพก็รับปฏิบัติตามพระราชประสงค์ได้”
ม: “ดูก่อนพระนาคเสน ใจของข้าพเจ้าใคร่จะออกบวชอยู่ทุกขณะ ดุจราชสีห์ถูกขังอยู่ในกรงทองย่อมหันหน้ามุ่งแต่จะเข้าป่าเท่านั้น แต่ก็ยังกระทำลงไปในบัดนี้ไม่ได้ ด้วยเกรงข้าศึกจะทำลายความประสงค์นี้เสีย”
ครั้นจบพระราชดำรัส พระนาคเสนก็ถวายพระพรลากลับไปวัด
วันรุ่งขึ้นพระเถรเจ้าก็เข้าไปในพระราชวัง ครั้นพระเจ้ามิลินท์ทรงถวายอาหารบิณฑบาตเลี้ยงเสร็จแล้ว ก็มีพระราชดำรัสว่า “เมื่อคืนตลอดยังรุ่ง ข้าพเจ้ามาคำนึงถึงการโต้ตอบปัญหากับเธอเมื่อวันนี้ เกิดความปลื้มใจนอนไม่หลับ แม้พระนาคเสนก็ทูลความปลื้มใจของท่านถวายเช่นเดียวกัน”
จบทุกกรปัญหา
จบวรรคที่ ๗
จบปุจฉาวิสัชนาตอนมิลินทปัญหา
| 
