ปัญหาที่ ๗ ถามการกลับมา และไม่กลับมาเกิดอีกครั้ง (ปุนปฏิสนธิคหณปัญหา)
พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน ก็ตัวเธอเล่าจัก
กลับมาเกิดอีกหรือไม่”
พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร ปัญหานี้อาตมภาพได้ถวายวิสัชนาแล้ว (คำนี้มีในปัญหาที่ ๖ วรรคที่ ๑) ถ้าจะถวายวิสัชนาอีก อาจจะผิดไปได้”
ม: “จะผิดไปได้อย่างไร จงเปรียบให้ฟัง”
น: “เหมือนข้าราชการผู้หนึ่ง ทำความดีมีความชอบพอพระราชหฤทัยของพระราชา จนได้รับพระราชทานบำเหน็จต่างๆ แล้วข้าราชการผู้นั้นจะพูดว่า พระราชามิได้ทรงชุบเลี้ยงเช่นนี้ ขอถวายพระพร จะชื่อว่าเขาพูดถูกละหรือ”
ม: “ก็ไม่ถูกซิเธอ”
น: “นั่นแลฉันใด แม้ปัญหาที่อาตมภาพถวายวิสัชนาจนเป็นที่พอพระราชหฤทัยแล้วก็ฉันนั้นแล ถ้าจะถวายวิสัชนาซ้ำอีก อาจจะไม่ถูกพระราชหฤทัยก็เป็นได้”
ม: “เธอว่านี้ฉลาดจริง”
จบปุนปฏิสนธิคหณปัญหา
ปัญหาที่ ๘ นาม และรูป (นามรูปปัญหา)
พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน ก็คำที่เธอว่า
นามและรูปนั้น อะไรเป็นนาม อะไรเป็นรูป”
พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร สิ่งที่ไม่ปรากฏแก่ตา หู จมูก ลิ้น กาย เพราะเป็นของละเอียดหรือเป็นของไม่มีตัว ไม่มีตน เช่นจิตหรืออารมณ์ที่เกิดกับจิต นี้เป็นนามสิ่งที่อาจทราบได้ด้วยตาเป็นต้นนี้เป็นรูป”
ม: “เพราะเหตุไร นามอย่างเดียวหรือรูปอย่างเดียว จึงเกิดขึ้นไม่ได้”
น: “เพราะต่างอิงอาศัยซึ่งกันและกันจึงจะเกิดขึ้นได้ ถ้าขาดเสียแต่อย่างใดอย่างหนึ่ง ก็เกิดขึ้นไม่ได้”
ม: “เธอจงหาตัวอย่างมาเปรียบ”
น: “ขอถวายพระพร เหมือนไก่ก่อนแต่จะเกิดเป็นตัวไก่ ต้องเป็นฟองมาก่อน ๑ ต้องอาศัยการอบอุ่นที่แม่ไก่ฟัก ๑ ต่อจากนั้นจึงจะเกิดเป็นตัวไก่ขึ้นได้ นี้ฉันใด
แม้นามรูปก็ฉันนั้น เหมือนกัน คือต้องพร้อมทั้งนามทั้งรูปจึงจะเกิดขึ้นได้ ขอถวายพระพร อันนามรูปนี้ ถ้ายังมีเหตุปัจจัยอยู่ ก็เกิดอยู่นาน”
ม: “แปลกจริง”
จบนามรูปปัญหา
|