ปัญหาที่ ๑๐ สิ่งที่จะทำให้จำได้เป็นเวลานาน ๆ (จิรกตสรณปัญหา)

      พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน อะไรเป็นผู้นึก ผู้จำกิจการที่ได้ทำ หรือคำที่ได้พูดไว้นานๆ ได้”

      พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร สติ (ความระลึกหรือความจำ)”

      ม: “มิใช่จิตหรือเธอ”

      น: “ถ้าพระองค์ยังทรงสงสัย ก็ขอให้ทรงพระหฤทัยนึกถึงพระราชกรณีกิจอย่างใดอย่างหนึ่ง ซึ่งได้ทรงไว้นานจนทรงจำไม่ได้แล้ว เพื่อทดลองดูว่าจะทรงนึกขึ้นได้หรือไม่”

      ม: “เมื่อนานจนจำไม่ได้แล้ว จะนึกขึ้นได้อย่างไรเล่าเธอ”

      น: “ก็ในขณะเมื่อทดลองนี้ พระองค์ไม่มีพระหฤทัยซึ่งเป็นจิตใจหรือ”

      ม: “มีสิเธอ”

      น: “ขอถวายพระพร เพราะเป็นเช่นนี้แล อาตมภาพจึงทูลว่า สติเป็นผู้นึก ผู้จำสาวเอากิจการที่ล่วงแล้วมาปรากฏขึ้นได้ ส่วนจิตเป็นแต่ผู้คิดอ่านโยงไปข้างหน้าเท่านั้น”

      ม: “จริงอย่างเธอว่า”

จบจิรกตสรณปัญหา

ปัญหาที่ ๑๑ สติเกิดขึ้นได้เอง หรือเกิดจากผู้อื่น (สติอภิชานนปัญหา)

      พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน สตินั้นเกิดขึ้นเอง หรือเกิดขึ้นต่อเมื่อมีคนเตือน”

      พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร เกิดขึ้นได้ทั้ง ๒ ทาง”

      ม: “แต่ความเห็นของข้าพเจ้าว่าเกิดขึ้นเอง มิพักต้องมีคนอื่นเตือน”

      น: “ถ้าเป็นอย่างพระองค์ตรัส คนก็ไม่ต้องมีครูอาจารย์คอยตักเตือนว่ากล่าว แต่นี่เพราะมิเป็นเช่นนั้น จึงต้องมีครูอาจารย์คอยให้สติในเมื่อเราพลั้งเผลอ”

      ม: “จริง”

จบสติอภิชานนปัญหา

จบวรรคที่ ๖