ปัญหาที่ ๒เพราะอะไรพระพุทธเจ้าจึงบัญญัติกฏขึ้นหลังเกิดเหตุขึ้น (สัมปัตตกาลปัญหา)
พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน พระพุทธเจ้าย่อมทรงรู้เห็นสิ่งทั้งปวงสิ้นมิใช่หรือ”
พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร ถูกแล้ว”
ม: “ก็เมื่อเป็นเช่นนั้น เหตุไฉนพระองค์จึงทรงบัญญัติสิกขาบทห้ามตามหลังเหตุการณ์ที่สาวกทำให้เกิดขึ้นเล่า”
น: “อาตมภาพขอทูลถามพระองค์บ้างว่า ธรรมดาแพทย์ผู้ชำนาญย่อมรู้สรรพคุณแห่งตัวยาสิ้นมิใช่หรือ”
รูปแพทย์กำลังวินิจฉัยโรค
ม: “ใช่สิเธอ”
น: “ขอถวายพระพร แพทย์ผู้นั้นเขาวางยาต่อเมื่อมีโรค หรืออาการของโรคปรากฏขึ้นก่อน หรือว่าเวลาปรกติซึ่งยังคาดไม่ได้ว่าจะมีโรคภัยอะไรเกิดขึ้น เขาก็วางยาเหมือนกัน”
ม: “เวลาปรกติเขาจะวางยา เพื่อประสงค์อะไร เพราะว่าการวางยาในเวลาเช่นนั้น อาจจะให้โทษแก่ร่างกายก็ได้ แต่ถ้าถึงคราวเจ็บไข้ ยาเป็นของสำคัญยิ่ง เพราะถ้าทอดทิ้งไม่รีบให้แพทย์วางยาเสียทันที โรคนั้น ก็ย่อมจะกำเริบขึ้นทุกทียากที่จะรักษาให้หายได้ต่อไป”
น: “ขอถวายพระพร แม้พระพุทธเจ้าผู้ทรงทราบเหตุการณ์ทั้งปวงก็เป็นเช่นเดียวกับแพทย์นั้นเหมือนกัน คือการที่พระพุทธองค์ไม่ทรงบัญญัติสิกขาบทห้ามล่วงหน้าไว้ ก็ด้วยทรงเห็นว่า ถ้าทรงบัญญัติสิกขาบทไว้ก่อน อาจจะเป็นข้อที่เห็นว่าหยุมหยิมของผู้แรกเข้ามาบวช จนให้เกิดความระอาใจก็เป็นได้
เนื่องด้วยมีพระหฤทัยทรงอนุเคราะห์อยู่เช่นนี้แล จึงมิไดทรงบัญญัติไว้ก่อนแต่ความเสียหายเกิดขึ้น แต่ถ้ามีเรื่องซึ่งทรงเห็นว่า ถ้าไม่ทรงห้ามเสียอาจจะนำความเสื่อมทรามมายังหมู่คณะเกิดขึ้นเมื่อใด ก็ทรงบัญญัติสิกขาบทห้ามเมื่อนั้น เพื่อมิให้สาวกล่วงละเมิดต่อไป”
ม: “ละเอียดแท้”
จบสัมปัตตกาลปัญหา
ปัญหาที่ ๓ พระพุทธเจ้ามีร่างกายอย่างมหาบุรุษจริงหรือ (ทวัตตึสมหาปุริสลักขณปัญหา)
พระเจ้ามิลินท์ตรัสถามว่า “ดูก่อนพระนาคเสน ตามประวัติปรากฏว่า พระพุทธเจ้ามีพระสรีรกาย (ร่างกาย) ทุก ๆ ส่วนได้ลักษณะพระมหาบุรุษ มีพระฉวีวรรณ (ผิวพรรณ) ผุดผ่องดุจสีทอง ข้อนี้จะจริงหรือเธอ”
พระนาคเสนทูลตอบว่า “ขอถวายพระพร จริง”
ม: “ก็พระชนกชนนี (พ่อ และแม่) ของพระองค์เล่า มีพระลักษณะเช่นนั้นเหมือนกันหรือ”
น: “ขอถวายพระพร หามิได้”
ม: “ถ้าเป็นเช่นนั้น จะจัดว่าดีได้หรือเธอ เพราะตามธรรมดา บุตรต้องคล้ายคลึงบิดามารดาคนใดคนหนึ่งหรือทั้ง ๒ จึงจะชอบ”
น: “ขอถวายพระพร พระองค์ทรงรู้จักสีสันและกลิ่นของบัวหลวงหรือไม่”
รูปเปรียบกับบัวหลวง
ม: “รู้จักสิเธอ”
น: “บัวนั้นเกิดที่ไหน”
ม: “เกิดที่เปือกตมซึ่งมีน้ำหล่อเลี้ยงอยู่”
น: “ขอถวายพระพร บัวนั้นมีสีสันวรรณะเหมือนเปือกตมหรือ”
ม: “หามิได้”
น: “หรือเหมือนน้ำ ขอถวายพระพร”
ม: “น้ำก็ไม่เหมือน, สัญชาติของบัวหลวงมีสีสันวรรณะอย่างใด บัวนั้นก็มีอย่างนั้น”
น: “นั่นแลฉันใด แม้พระพุทธเจ้าก็ฉันนั้นถึงพระองค์จะทรงถือกำเนิดมาแต่พระชนกชนนีก็จริง แต่ที่พระองค์มีพระลักษณะพิเศษยิ่ง มิเหมือนพระชนกชนนีนั้น ก็เพราะความดีทั้งหลายที่ได้ทรงสั่งสมไว้แต่หนหลัง มาตกแต่งให้พระองค์มีพระลักษณะตามสัญชาติของพระมหาบุรุษผู้พิเศษยิ่งเช่นเดียวกัน”
ม: “เธอช่างฉลาดจริง ๆ”
จบทวัตตึสมหาปุริสลักขณปัญหา
