ขั้นตอนที่ 1 ตรวจสอบอาการบาดเจ็บความเสียหาย เพื่อให้ร่างกายตอบสนอง โดยการลองเขย่าตัวเบา ๆ หรือถามอาการว่า ยังสบายดี หรือปกติอยู่หรือไม่ ดูผลที่ตอบสนองกลับมา หากไม่มีการตอบสนองจะได้กล่าวในหัวข้อต่อไป แต่ถ้าหากมีการตอบสนอง ให้ทำการประเมินสภาพร่างกาย ดังนี้
1) หากผู้บาดเจ็บมีสติ ให้ถามถึงความรู้สึก อาการ หรือความเจ็บปวด ถามถึงตำแหน่งที่เจ็บปวดอยู่บริเวณไหนหรือเพื่อระบุบริเวณที่ไม่มีความรู้สึก
2) หากผู้บาดเจ็บยังมีสติอยู่ แต่สำลัก และไม่สามารถพูดคุยได้ หยุดการตรวจประเมิน และเริ่มต้นการรักษา โดยล้วงเอาวัตถุออกจากคอของผู้บาดเจ็บที่ยังมีสติอยู่ ซึ่งจะกล่าวในหัวข้อ 6.13 เป็นรายละเอียดเฉพาะเกี่ยวกับการเปิดระบบทางเดินหายใจ
ข้อควรระวัง หากสงสัยว่า คอ หรือหลังหัก จะไม่เคลื่อนที่ผู้บาดเจ็บโดยพลการ เพราะการขาดความรู้ แล้วไปเคลื่อนไหวผู้บาดเจ็บ อาจทำให้ผู้บาดเจ็บอาจเกิดอัมพาตถาวร หรือเกิดการเสียชีวิต
ขั้นตอนที่ 2 ตรวจสอบการหายใจ จะกล่าวอย่างละเอียดในบทที่ 6.5 สำหรับขั้นตอนเบื้องต้น มีดังนี้
1) หากผู้บาดเจ็บยังหายใจอยู่ ให้ไปขั้นตอนที่ 4
2) หากผู้บาดเจ็บไม่หายใจ หยุดการประเมิน และเริ่มต้นรักษา (ช่วยให้เกิดการหายใจ) กู้ชีพด้วยวิธีการเมาส์ทูเมาส์ (Mouth-to-mouth) หากมีการอุดตันที่ทางเดินหายใจ ให้เคลียร์สิ่งอุดตันนั้น และทำให้เกิดการหายใจให้ได้
3) หลังจากได้ทำการช่วยให้เกิดการหายใจได้สำเร็จแล้ว ต่อไปขั้นตอนที่ 3
ขั้นตอนที่ 3 ตรวจสอบชีพจร ถ้าหากยังมีชีพจร และยังหายใจอยู่ ให้ทำตามขั้นตอนที่ 4
1) หากยังมีชีพจร แต่ผู้บาดเจ็บไม่หายใจ ให้เริ่มทำการกู้การหายใจ ดูในหัวข้อ 6.6 และส่วนวิธีพิเศษดูที่หัวข้อ 6.7
2) หากตรวจไม่พบชีพจร ให้รีบนำส่งให้ถึงมือบุคลากรทางการแพทย์เพื่อการช่วยเหลือโดยเร็ว
ขั้นตอนที่ 4 ตรวจหาการมีเลือดออก มองหาบริเวณที่เลือดกระเซ็นออกมา บริเวณเสื้อผ้าที่ชุ่มเลือด นอกจากนี้ให้ตรวจสอบสำหรับทั้งบาดแผลทั้งภายในภายนอก ถ้าผู้บาดเจ็บเลือดออกจากแผลที่เปิด หยุดการประเมิน และเริ่มต้นที่จะรักษาปฐมพยาบาลให้สอดคล้องกับการดำเนินการต่อไปอย่างเหมาะสม
1) แผลที่แขน หรือขา บางบริเวณสามารถใช้ผ้ากดห้ามเลือดได้ ดูหัวข้อ 6.15, 6.17, 6.18 และ 6.19
2) ใช้วิธีการ ใช้สายรัดห้ามเลือด ดูที่หัวข้อ 6.20
3) ถ้ามีแผลเปิดที่ศีรษะ การปฐมพยาบาลแผลเปิดที่ศีรษะ ให้ดูที่บทที่ 7 ช่วงแรก ๆ
4) แผลเปิดในช่องท้อง การปฐมพยาบาลในแผลเปิดในช่องท้อง ดูบทที่ 7 หัวข้อ 7.12
5) แผลเปิดที่หน้าอก การปฐมพยาบาลในแผลเปิดที่หน้าอก ดูบทที่ 7 หัวข้อที่ 7.9 และ 7.10
คำเตือน หากอยู่ในพื้นที่ที่มีสารเคมีอันตราย อย่าให้แผลถูกสารเคมีเด็ดขาด
ขั้นตอนที่ 5 ตรวจสอบการช็อก หากปรากฏสัญญาณ / อาการช็อกมีอยู่ หยุดการประเมิน และเริ่มต้นทำการรักษาทันที ด้านล่างต่อไปนี้ เป็นสัญญาณ และ/ หรืออาการของการช็อก
1) มีเหงื่อออกที่ผิวหนัง แต่เย็น (ผิวชื้น)
2) ผิวซีด
3) กระสับกระสาย หรือหงุดหงิด
4) กระหายน้ำ
5) สูญเสียเลือด (เลือดออก)
6) เกิดความสับสน (ดูเหมือนไม่ตระหนักถึงสภาพแวดล้อม)
7) อัตราการหายใจเร็วกว่าปกติ
8) ผิวมีรอย หรือเปลี่ยนเป็นสีฟ้า โดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณรอบปาก
9) คลื่นไส้ และ/หรือ อาเจียน
คำเตือน หากกระดูกขาหัก ต้องทำการเข้าเฝือกขาก่อนเป็นส่วนหนึ่งของการรักษาอาการช็อก
ดูบทที่ 6 ในหัวข้อที่สาม จะได้เรียนรู้ข้อมูลเกี่ยวกับสาเหตุ และผลกระทบ, สัญญาณ / อาการ, และการรักษา / การป้องกันของการช็อก
ขั้นตอนที่ 6 ตรวจสอบการเกิดกระดูกหัก (บทที่ 8)
1) ตรวจสอบสัญญาณ / อาการ ต่อไปนี้จากการบาดเจ็บที่หลัง หรือคอ และทำการรักษาตามความจำเป็น
· ความเจ็บปวด หรือความอ่อนตัวตรงบริเวณพื้นที่คอ หรือหลัง
· มีรอยบาดแผลในบริเวณคอ หรือด้านหลัง
· หากไม่สามารถเคลื่อนที่ผู้บาดเจ็บได้ (เกิดการชา หรืออัมพาต)
o ถามเกี่ยวกับความสามารถในการเคลื่อนย้าย (อัมพาต)
o สัมผัสแขน หรือขาที่เกิดอุบัติเหตุ และถามอาการผู้บาดเจ็บว่ามีความรู้สึกหรือไม่ (ชา)
· ร่างกายที่ผิดปกติ หรือผิดตำแหน่ง
คำเตือน เว้นแต่จะมีอันตรายคุกคามต่อชีวิตทันที จะไม่ย้ายผู้บาดเจ็บหากสงสัยว่ามีอาการบาดเจ็บที่หลัง หรือคอ เพราะการเคลื่อนไหวอาจเกิดอัมพาตอย่างถาวร หรือเสียชีวิตได้
2) ผู้บาดเจ็บไม่สามารถ เคลื่อนที่ได้ เมื่อมีอาการของการบาดเจ็บที่คอ หรือหลังโดยให้ทำดังต่อไปนี้
· บอกผู้บาดเจ็บว่าไม่สามารถเคลื่อนย้ายได้
· หากต้องสงสัยว่ามีอาการบาดเจ็บที่หลัง, วางแผ่นรอง (แผ่นรองให้รีด หรือพับเพื่อให้สอดคล้องต่อรูปร่างที่โค้ง) ตามการโค้งธรรมชาติของหลังของผู้บาดเจ็บ ยกตัวอย่างเช่น อาจใช้ผ้าห่มใช้เป็นแผ่นรอง
· หากต้องสงสัยว่า เกิดการบาดเจ็บที่คอ วางม้วนผ้าใต้คอของผู้บาดเจ็บ และใส่รองเท้าถ่วงน้ำหนัก (บรรจุ ทราย และอื่น ๆ) หรือก้อนหิน วางถ่วงไว้ทั้งสองด้านของหัว
3) ตรวจสอบแขน และขาของผู้บาดเจ็บสำหรับกระดูกหักแบบเปิด หรือปิด
ตรวจสอบการเกิดกระดูกหักแบบเปิด
· มองหาจุดเลือดที่ออก
· มองหากระดูดติดผ่านผิวหนัง
ตรวจสอบการเกิดกระดูกหักแบบปิด
· มองหาการบวม
· มองหาการเปลี่ยนสี
· มองหาสิ่งผิดปกติ
· มองหาตำแหน่งของร่างกายที่ผิดปกติ
4) หยุดการประเมิน และเริ่มต้นการรักษา ถ้าสงสัยว่าเกิดการหัก รายละเอียดจะกล่าวไว้ในบทที่ 8
5) ตรวจสอบสัญญาณ / อาการของกระดูกหักของพื้นที่ต่าง ๆ ของร่างกาย ตัวอย่างเช่น ไหล่ หรือสะโพก และรักษาตามความจำเป็น
ขั้นตอนที่ 7 ตรวจสอบบริเวณที่มีการไหม้ ให้ดูด้วยความระมัดระวัง สังเกตได้จากผิวหนังมีรอยแดง, พอง หรือไม่เกรียม นอกจากนี้ยังสามารถตรวจสอบจากเสื้อผ้า หากพบการไหม้ หยุดการประเมิน และเริ่มต้นรักษา (บทที่ 7 หัวข้อ 7.14)
ขั้นตอนที่ 8 ตรวจสอบการบาดเจ็บที่ศีรษะเท่าที่จะเป็นไปได้
1) มองหาสัญญาณ และอาการติดตามได้ดังต่อไปนี้
o เห็นลูกตาดำที่ไม่เท่ากัน
o ของเหลวจากหู, จมูก, ปาก หรือบริเวณที่บาดเจ็บ
o พูดอ้อแอ้
o เกิดความสับสน
o ง่วงนอน
o สูญเสียความจำ หรือสติ
o เดินตุปัดตุเป๋
o อาการปวดหัว
o เวียนหัว
o อาเจียน และ / หรืออาการคลื่นไส้
o อัมพาต
o ชัก หรือกระตุก
2) หากสงสัยว่าบาดเจ็บที่ศีรษะ ดูสัญญาณต่อเนื่องซึ่งจะต้องมีประสิทธิภาพการทำงานเม้าทูเม้าเพื่อช่วยชีวิต รักษาการช็อก หรือควบคุมเลือดออก และช่วยเหลือทางการแพทย์ ดูรายละเอียดในบทที่ 7
ข้อคิดดี ๆ ที่นำมาฝาก
“ดี-ชั่ว ไม่ได้เป็นกรรมพันธุ์”